I jakoś to leci. Mam na myśli mobilizację, czy mogilizację, jak przymusowy pobór szybko przechrzciła rosyjska ulica. Z jednej strony docierają do nas obrazki z lotnisk i granic, gdzie tłoczą się uciekający przed wojskiem mężczyźni, z drugiej, materiały z głębokiej rosyjskiej prowincji, gdzie i owszem, ktoś tam protestuje, ale ostatecznie i tak pełne autobusy i samoloty zmierzają do miejsc koncentracji. Na marginesie, irytuje mnie przaśno-drwiący charakter komentarzy odnoszących się do filmików z tej drugiej serii. To nabijanie się z pijanych ruskich (bo zwykle oglądamy mężczyzn mocno pod wpływem oraz ich kłótnie i bójki). Ci ludzie trafią do Ukrainy, nim znajdą się na froncie, będą mieli kontakt z ukraińskimi cywilami na okupowanych terytoriach. Jeśli już teraz zachowują się jak swołocz, co zrobią z bezbronnymi kobietami i dziećmi? Pytanie jest rzecz jasna retoryczne…
„Może przynajmniej odmówią walki albo się poddadzą?”, pisze do mnie Czytelnik, dzieląc się nadzieją, że niskie motywacje rosjan pokrzyżują putinowi plany pobudzenia aktywności wojska na froncie. Czy ja wiem? Pamiętajmy, że Kreml przygotował sobie odpowiednie zabezpieczenia prawne – dezercja i dobrowolne oddanie się do niewoli obarczone są ryzkiem kary 10 lat więzienia. Na froncie – wzorem oddziałów zaporowych NKWD – jednostek liniowych pilnują kadyrowcy; zwiać na tyły też trudno, bo można dostać kulkę od swoich (choć może powinienem napisać „swoich”, biorąc pod uwagę etniczne napięcia w rosyjskiej armii). W takich okolicznościach nawet zdeklarowany pacyfista znajdzie się w potrzasku.
Nie mam złudzeń, co to oznacza w większości przypadków, zwłaszcza gdy ów przeciwnik wojowania trafi na pierwszą linię, w ogień. Wtedy do głosu dochodzi przede wszystkim chęć przetrwania, pojawia się kalkulacja „albo oni mnie, albo ja ich”. „Tamci” nie mają czarodziejskich dekoderów, pozwalających odkryć emocje, uczucia czy intencje wroga – gdy go widzą, strzelają. Strzela więc i druga strona i karnawał przemocy trwa w najlepsze. I z każdym kolejny zdarzeniem degeneruje nawet największych pięknoduchów – a choćby i poprzez wyzwalanie w nich zobojętnienia na cierpienie, śmierć i materialną destrukcję. Jestem pewien, że chłopak złapany przedwczoraj w Moskwie – któremu dotąd do głowy nie przyszło, że mógłby i chciałby kogoś zabić – który na komendzie dostał powiestkę, a dziś jest już pewnie w drodze do jednostki, za kilka tygodni wypełni swoje zadanie. Dostanie rozkaz „wpieriod!” i pójdzie. Pewnie zginie albo wróci do domu bez ręki czy nogi. Z czasem, by nie zwariować, zracjonalizuje sobie tę historię – nada jej heroicznych ram, wpisując się w oficjalną narrację o „świętej wojnie”.
Lecz nim to wszystko nastąpi, niewykluczone, że popełni jakieś niegodziwości. O tym, jak silne są mechanizmy grupowej lojalności, napisano całe tomy. Nie będę tego ilustrował przykładem z badań – znów pozwolę sobie sięgnąć do historii rodzinnej. Jeden z moich wujów, wcielony do Wehrmachtu, zwiał ostatecznie na drugą stronę – i wojnę skończył jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (gwoli rzetelności, nie on jeden pośród krewnych). W ucieczce towarzyszył mu Ślązak, także z przymusowego poboru. Mniejsza o szczegóły – by pomysł się powiódł, chłopcy musieli najpierw zabić kolegę, etnicznego Niemca. I tak też się stało, a wuj do końca życia zmagał się z traumą. Z piętnem tego, który strzelił w plecy człowiekowi. Zabił towarzysza, z którym znał się od wielu miesięcy – od początku szkolenia podstawowego aż po tygodnie spędzone na froncie. Takie słowa nigdy nie padły, ale dla mnie było oczywiste, że ów krewny nie zrobiłby drugi raz tego samego. Bez względu na konsekwencje.
Ucieczkę poprzedziła służba na pierwszej linii. Przy obsłudze działa samobieżnego (chyba typu Hummel, bo mowa była o sześcioosobowej obsłudze), czyli sprzętu, którym nie dało się markować strzelania. Który jak łupnął i dobrze trafił (a dlaczego miałby nie trafiać, skoro większość załogi stanowili rodowici Niemcy?), to zabijał i ranił tych po drugiej stronie, niezależnie od widzimisię przymusowo wcielonych. Ta kwestia w rodzinnych rozmowach stanowiła tabu.
Oglądaliście „Pluton”? Doskonały, niemal paradokumentalny zapis historii amerykańskiego pododdziału, wysłanego do wietnamskiej dżungli. Widzimy tam, jak poczucie wszechobecnego zagrożenia truje dobrych, prostych chłopaków do tego stopnia, że część z nich dopuszcza się zbrodni wojennych. Potrzeba bezpieczeństwa, jakie daje grupa i strach przed zemstą sprawców, każą trzymać gęby na kłódki nawet tym, którzy nic złego nie zrobili. W takich okolicznościach tworzą się brudne wspólnoty, w których każdy na kogoś coś ma. Wielu z tych początkowo czystych, ostatecznie macha ręką; bezkarność kolegów rodzi przekonanie, że „hulaj dusza, piekła nie ma”, no i „czemu u licha ta ja mam być frajerem?”.
Tymczasem w rosyjskiej armii bezkarność sprawców zbrodni to część modus operandi tej instytucji. Wojsko nie jest w stanie zaspokoić wielu podstawowych potrzeb żołnierza, godzi się zatem na jego kryminalne zachowania, traktując je jako cenę za dyspozycyjność. Ba, promując wręcz jako cnotę samowystarczalność prostego sołdata, który sam się wyżywi i jeszcze sobie dorobi.
Przygnębiają mnie zatem te mobilizacyjne newsy, bo uciekła ze mnie nadzieja na poważniejszą obstrukcję ze strony kandydatów na armatnie mięso i ich bliskich.
Ale…
Ale na szczęście rosyjską armią dowodzi putin – jak wynika z ustaleń brytyjskiego wywiadu, prezydent federacji, niczym Hitler przed laty, uznał swoich generałów za niekompetentnych i już od dłuższego czasu sam decyduje o najważniejszych posunięciach. Efekty oglądamy na co dzień.
Oglądają je też oficerowie rusarmii. Jak donosi dobrze zwykle poinformowany rosyjski bloger „GenerałSWR”: „(…) Kilkanaście osób reprezentujących Sztab Generalny napisało apel do prezydenta Rosji Władimira Putina, w którym wyraziły przekonanie o niemożności realizacji wyznaczonych przez prezydenta celów i zadań Specjalnej Operacji Wojskowej. Autorzy apelu argumentują swoje stanowisko, wskazując na szereg obiektywnych przyczyn – ich zdaniem, wśród nich jest brak dostatecznej ilości broni oraz całkowity brak motywacji wojska i zrozumienia rzeczywistych powodów prowadzenia działań wojskowych na terytorium Ukrainy. Mobilizacja w ich obiegu nazywana jest ‘błędem śmiertelnym’, który doprowadzi do ogromnej liczby ofiar, ale nie pomoże w osiągnięciu celów. Autorzy proszą Putina o ‘wykazanie mądrości’ i rozwiązanie problemów przy stole negocjacyjnym (…). Nie jest to pierwszy apel do prezydenta ze strony przedstawicieli Sztabu Generalnego, ale ten wyraźnie pokazuje, że istnieje opozycja. W Sztabie Generalnym zdecydowana większość (…) ma pewność, że tej wojny nie da się wygrać, nawet po ogłoszeniu pełnej mobilizacji. To prawda, że większość ponuro realizuje wolę Naczelnego Wodza i tylko nieliczni mają odwagę wyrazić stanowisko sprzeczne ze stanowiskiem prezydenta. (…)”.
Czy kolejne dziesiątki tysięcy zabitych przywrócą tej milczącej większości odwagę? Może, skoro dół nie chce, to góra zakończy tę przeklętą wojnę?
—–
A jeśli chcesz mnie wesprzeć w dalszym pisaniu, także książki:
