Archiwa: zimna wojna - Bez Kamuflażu

Spopielenie

Lęk przed atomową zagładą towarzyszy ludzkości od niemal ośmiu dekad. Apogeum powszechnego strachu miało miejsce w latach 80., ale i dziś da się zauważyć wzmożone napięcia wywoływane przede wszystkim szantażami Moskwy. Kreml regularnie grozi światu „niekontrolowaną eskalacją” jako skutkiem zachodniej pomocy dla Ukrainy. Ile w tym blefu, który ma przykryć słabość i niekompetencje rosyjskiej armii, a ile realnego ryzyka? Spróbujmy to ocenić w oparciu o dostępne informacje.

Gdy kończyła się zimna wojna, w arsenałach jądrowych USA i ZSRR znajdowało się 55 tys. głowic (plus kilkaset ładunków u sojuszników obu stron). Co najmniej jedna trzecia z nich była w pełni gotowa do użycia; taka masa amunicji, w połączeniu z niedoskonałością ówczesnych systemów przeciwlotniczych, w razie wybuchu konfliktu oznaczała kilkanaście tysięcy skutecznie porażonych celów. Po kilka tysięcy eksplozji jądrowych na szeroko rozumianym terytorium przeciwnika. Co istotne, następujących w krótki interwale czasowym.

Nie było to zagrożenie nowe: drastyczny wzrost liczby głowic nastąpił w latach 60. Już wtedy wielkość nuklearnych potencjałów dawała gwarancję wzajemnego zniszczenia (ang. mutual assured destruction, MAD), czego pozytywnym efektem była redukcja ryzyka wymiany atomowych ciosów. Ryzyka, ale nie związanych z nim obawy – podkreślę dla porządku.

Po 1991 roku, mimo poważnego zmniejszenia arsenałów, doktryna MAD („szalona” w języku oryginału, co nadaje jej dodatkowego znaczenia), wciąż miała się dobrze. Nadal zakładano, że najlepszym sposobem na zachowanie pokoju jest wzajemne odstraszanie.

A czy dziś takie rozumowanie ma jeszcze sens?

—–

Oficjalnie rosja dysponuje niemal 6 tys. głowic jądrowych, spośród których jedna czwarta jest gotowa do użycia (a większość pozostałych przeznaczona do utylizacji). USA mają nieco mniejszy arsenał, z podobną liczbą „aktywnych” ładunków. Te trzy tysiące głowic to dość, by obawiać się wzajemnego zniszczenia (a są jeszcze ładunki sojuszników).

Wiedzmy jednak, że na Ziemi wykonano dotąd… ponad dwa tysiące prób jądrowych. Większość przeprowadziły Stany Zjednoczone i Związek Radziecki; od 1992 roku Waszyngton i Moskwa utrzymują moratorium na dalsze testy. W latach 2006-2016 doszło do pięciu podziemnych prób w Korei Północnej – i były to ostatnie zarejestrowane eksplozje.

Tak czy inaczej, potoczne, apokaliptyczne wyobrażenia o skutkach tysięcy eksplozji nie są do końca realistyczne. Jak widać, planeta ma się nieźle mimo tylu wybuchów (trapiący ją klimatyczny kryzys nie ma z nimi związku). Oczywiście, jednoczesna detonacja setek ładunków to „inna historia”, ale wcale nie musi do niej dojść.

—–

Kilka dni temu Moskwa planowała zafundować światu pokazówkę i kolejny akt atomowego szantażu. Z poligonu w Plesiecku miała wystartować rakieta balistyczna Sarmat, cud rosyjskiej inżynierii, przeznaczony do przenoszenia ładunków jądrowych na dystanse międzykontynentalne. Skończyło się na blamażu, pocisk bowiem eksplodował w silosie, podczas wypełniania zbiorników paliwem. Nie był uzbrojony, doszło więc „tylko” do poważnych zniszczeń poligonowej infrastruktury, dobrze uchwyconych przez obiektywy satelitów.

RS-28 Sarmat to ulubieniec propagandy i osobiście władimira putina, wielokrotnie opiewany jako „ostateczny argument na Amerykanów”. Wedle samych rosjan, unikalne właściwości pozwalają mu „wykiwać” satelitarne czujniki podczerwieni (podstawowe narzędzie do wykrywania pocisków balistycznych), dają sposobność przelotu na orbicie szczątkowej (czyli szybkiego osiągnięcia celów w USA), ma też Sarmat mieć niezwykle skuteczny system aktywnej obrony. Innymi słowy, to „anałoga w miru niet” (niemający odpowiednika w świecie), z zastrzeżeniem że… niespecjalnie „chce mu się” latać. Dość napisać, że z pięciu ostatnich próbnych wystrzeleń, aż cztery zakończyły się niepowodzeniem.

A mowa o systemie oficjalnie przyjętym do uzbrojenia!

—–

Kłopoty Sarmata ilustrują niemoce w dziedzinie zaawansowanych technologii, a jego pośpieszne wdrożenie prymat propagandy nad realnymi działaniami. Bolączki rosyjskiej armii i przemysłu, które – w połączeniu z innymi słabościami i niekompetencjami – bezlitośnie i po całości obnażyła wojna w Ukrainie. Jej kompromitujący rosjan przebieg rodzi wątpliwości co do kondycji sił strategicznych federacji; one wszak, jak wojska konwencjonalne, również mogą być niczym potiomkinowska wioska.

Jest całkiem możliwe, że spośród półtora tysiąca głowic, część do niczego się nie nadaje. Tak było z wieloma rosyjskimi czołgami, samolotami czy systemami przeciwlotniczymi, które „na papierze” uchodziły za nowe lub zmodernizowane, a już z pewnością za sprawne. A potem okazywało się, że to złom niebezpieczny głównie dla użytkowników.

Te same wątpliwości można odnieść do rakiet-nośników (rosjanie mają ich kilkaset) i samolotów bombowych. Jeśli idzie o te ostatnie – połowa flotylli (maszyny Tu-95) była przez ostatnie 2,5 roku nadmiernie eksploatowana. W efekcie ledwie jedna trzecia bombowców tego typu (kilkanaście sztuk) nadaje się obecnie do długotrwałych lotów bojowych. Niewiadomą pozostaje kondycja okrętów podwodnych przeznaczonych do nuklearnych uderzeń, tak zwanych „boomerów”. Ogłaszane z pompą kolejne modernizacje i budowy nowych oceanicznych jednostek mogą niepokoić, ale przypomnijmy sobie, że wedle tych samych rosyjskich źródeł, zatopiony w 2022 roku flagowy krążownik „Moskwa” także przeszedł gruntowny remont i unowocześnienie.

—–

Do czego zmierzam? Ano do tego, że realne rosyjskie możliwości mogą być mniejsze, niż się zakłada. Że w ewentualnym ataku Moskwa mogłaby użyć nie półtora tysiąca, a „tylko” kilkuset głowic. To wciąż dużo, ale sowieckie symulacje z czasów zimnej wojny przewidywały konieczność porażenia od 300 do 1300 celów, przy czym jako cel rozumiano obiekty wojskowe i miasta (a po prawdzie to przede wszystkim miasta i dotyczyło to zamiarów obydwu stron). Dopiero wówczas – sądzono – udałoby się zrealizować scenariusz unicestwienia przeciwnika.

Dodajmy do tego wiedzę wyniesioną z konfliktu w Ukrainie oraz jego skutki. Najbardziej zaawansowane rosyjskie systemy przeciwlotnicze i przeciwrakietowe znacząco ustępują zachodnim odpowiednikom. A część zestawów – trafiona przez Ukraińców – fizycznie przestała istnieć. Tarcza rosji jest więc wybrakowana, a rosyjscy wojskowi dobrze wiedzą, że wiele z wysłanych na wroga rakiet nie osiągnęłoby celu. I tak z „dużych” kilkuset mogłoby się zrobić „małe” kilkaset skutecznych porażeń, co dla zaatakowanych byłoby wielką katastrofą, ale nie końcem ich świata.

A odpowiedź byłaby miażdżąca. I łatwa do przeprowadzenia, bo rosja to Moskwa, Petersburg i kilkanaście innych dużych miast, a reszta kraju w wymiarze kulturowym się nie liczy.

Tymczasem utrata centrów cywilizacyjnych, bez wcześniejszego zadania wrogowi nokautującego ciosu, podważa sensowność nuklearnej eskalacji. I czyni ją bardzo mało prawdopodobną.

—–

Dziękuję za lekturę! A gdybyście chcieli nabyć egzemplarze „Zabić Ukrainę. Alfabet rosyjskiej agresji”, „Międzyrzecze. Cena przetrwania” i „(Dez)informacji” z autografem i pozdrowieniami, wystarczy kliknąć w ten link.

Nz. Jedna z ponad tysiąca amerykańskich prób jądrowych – eksplozja bomby „Baker” w lipcu 1946 roku na atolu Bikini/fot. Departament Obrony USA/domena publiczna

Tekst pierwotnie ukazał się w portalu Interia.pl

(Nie)domknięcie

W 2022 roku wydawało się, że Joe Biden – polityk uformowany w czasach zimnej wojny – chce „domknąć historię” i definitywnie rozstrzygnąć amerykańsko-sowiecką rywalizację. Bo choć w 1991 roku ZSRR upadł, a USA zapewniły sobie dwie dekady supremacji, putinowska rosja wróciła na ścieżkę imperialnych ambicji. Szło więc o to, by ponownie sprowadzić ją do roli podrzędnego mocarstwa; to byłoby „dziedzictwo Bidena”, jego osobisty wkład w historię przez wielkie H.

Dziś wiele przemawia za tym, że amerykański prezydent nie jest aż tak ambitny. Skąd ów wniosek? Ano ze skali amerykańskiego wsparcia dla Ukrainy, która – chcąc-nie chcąc – stała się polem rywalizacji między Stanami a neosowiecką rosją.

Konflikt na Wschodzie – jakkolwiek sprowokowany wyłącznie przez rosjan – dał Waszyngtonowi pretekst, by w relatywnie krótkim czasie zadać Moskwie nokautujący cios. Wystarczyło doprowadzić do sytuacji, w której armia ukraińska zniszczy rosyjskie siły inwazyjne i odzyska kontrolę nad okupowanymi obszarami. Przy odpowiednio dużej pomocy wojskowej zadanie do wykonania w ciągu kilkunastu miesięcy, w realiach „kroplówki” będące poza możliwościami Ukraińców.

Pozostając na gruncie bokserskiej analogii: Biden woli, by „jego zawodnik” trzymał gardę i tylko co jakiś czas wyprowadzał ciosy proste; bolesne, upokarzające, ale nie takie, które waliłyby z nóg. Czego w ostatecznym rozrachunku nie da się wykluczyć jako konsekwencji długotrwałego „obijania rosyjskiej gęby”, ale co z pewnością nie nastąpi za kadencji obecnego prezydenta USA, a być może nawet nie za jego życia.

Jakie są źródła tego samoograniczenia?

—–

Coś, co miało być atutem Joe Bidena – ów zimnowojenny rys biograficzny – okazuje się obciążeniem. Z jakichś powodów (być może związanych z wiekiem, który nie sprzyja poznawczym i intelektualnym woltom), amerykański prezydent nie potrafi przestać myśleć o rosji i jej przywódcy w takich samych kategoriach, jak czynili to jego poprzednicy w Białym Domu. A ci widzieli ZSRR jako równorzędnego przeciwnika – takiego, który na wielu polach ustępował USA, lecz braki kompensował atomowym arsenałem i potęgą konwencjonalnej armii.

Ów respekt widać zwłaszcza w ostatnich dniach, kiedy podnoszona jest kwestia używania amerykańskiej broni dalekiego zasięgu na rosyjskim terytorium. Biden mówi twardo „nie”, obawiając się reakcji rosjan. Znów daje o sobie znać „zarządzanie eskalacją”. Mam na myśli szereg praktyk amerykańskiej administracji, zorientowanych na ograniczanie ryzyka, że USA – zobligowane przez alianse – zmuszone będą wejść w wojnę, w której sięgnięto już po broń jądrową. Czyli znajdą się w sytuacji bliższej czarnemu scenariuszowi niekontrolowanej eskalacji.

—–

Wojna na Wschodzie osłabiła rosję – putin nadal rozbudowuje wojsko, ale w oparciu o parytet ilości, głównie ludzkiej masy. To, co w jego armii najwartościowsze, zginęło i poszło z dymem w Ukrainie. Koszmarne straty i niekompetencja przyniosły upadek geopolitycznego paradygmatu o sprawności rosyjskich sił zbrojnych. Przekonanie, że za rosją stoi „druga armia świata” dekadami pozwalało Moskwie negocjować z pozycji dominującej. Teraz wiemy już, że Kreml dysponuje wojskiem w najlepszym razie z ostatnich pozycji pierwszej dziesiątki – jeśli brać pod uwagę jego konwencjonalne walory.

Dlatego Moskwa regularnie sięga po atomowy straszak. Kremlowskie groźby wielokrotnie już sfalsyfikowano, przekraczając kolejne „czerwone linie” putina. Lecz nadal pozostaje cień niepewności co do determinacji rosjan, technicznie zdolnych do wyprowadzenia atomowego ciosu nie tylko w Ukrainę, ale i we wspierających ją członków NATO.

Stąd powściągliwość Bidena, którą odnajdujemy też w postawach innych zachodnich przywódców. Różnie takie podejście można oceniać – dla jednych to Realpolitik, dla innych kunktatorstwo czy wręcz kapitulanctwo. Bezspornym faktem jest, że owa powściągliwość podtrzymuje rosyjską determinację, daje rosjanom nadzieję, że mogą zwyciężyć. A więc z jednej strony ogranicza ryzyko wielkiej wojny, z drugiej, przedłuża tę „mniejszą”, mnożąc kolejne jej ofiary.

—–

Ukraińcy, co oczywiste, narzekają na taki stan rzeczy – i na Bidena. Gwoli uczciwości warto przypomnieć, że sami postępowali podobnie.

W połowie 2015 roku sytuacja w Donbasie już się wyklarowała. Na przestrzeni minionego roku Ukraińcy ograniczyli zdobycze terytorialne sprowokowanej i wspieranej przez rosjan rebelii, ale całkowicie jej zdławić – i odzyskać pełni kontroli nad obwodami donieckim i ługańskim – nie zdołali.

Na przeszkodzie stanęła armia rosyjska i postawa nowych ukraińskich władz. W Kijowie obawiano się, że zbyt zdecydowane działania dadzą Moskwie pretekst do pełnoskalowej wojny – a tej chciano wówczas uniknąć. W efekcie Ukraina nie wykorzystała początkowego powodzenia operacji antyterrorystycznej. Nie zrozumcie mnie źle – Ukraińcy strzelali do rosjan bez pardonu. Pierwsze boje regularnych formacji obu krajów miały miejsce już w 2014 roku. Rzecz w tym, że Kijów mógłby wysłać na Wschód więcej wojska – czego nie zrobił – samej armii zaś dać polityczną zgodę na walkę bez ograniczeń. Za bezpieczniejszą uznano jednak regułę samoograniczania, w wyniku czego rosyjska artyleria bezkarnie i skutecznie biła po ukraińskich pozycjach. Armaty i wyrzutnie stały bowiem na „nietykalnej ziemi” – w rosji, tuż przy granicy z Ukrainą.

Dziś mamy do czynienia z zupełnie inną sytuacją – Ukraińcy okupują przygraniczne rosyjskie terytoria i atakują cele w głębi federacji. Niszczą rafinerie, składy paliw, ba, nie obawiają się uderzać w priorytetowe dla rosjan obiekty, jak choćby bazy bombowców strategicznych. Obawy? Pewnie jakieś mają, nade wszystko jednak jest u Ukraińców determinacja, by maksymalnie osłabić efektywność rosyjskiej machiny wojennej.

Tylko że oni już na wojnie są, a Biden się na nią nie wybiera.

—–

Zdjęcie ilustracyjne, fot. SzG ZSU

Tekst pierwotnie, w nieco innej formie, ukazał się w portalu Interia.pl

Niemcy

Gdy latem 2008 roku w Gruzji wybuchła wojna, wieści na ten temat dotarły też do USA. A tak się składa, że po angielsku owo kaukaskie państwo nazwa się tak samo, jak stan Georgia. Wielu amerykańskich internautów było w szoku – lokalna sieć zaroiła się od komentarzy typu „trzymajcie się w tej Georgii, odsiecz jest blisko; skoro ruskie zaatakował Stany, poniosą srogą karę”.

Tylko skąd u licha w południowo-wschodniej części USA mieliby wziąć się rosjanie? Jakim cudem przetransferowali tam czołgi i armaty? Ano właśnie…

—–

Amerykańska nieznajomość geografii to pocieszny temat, zwłaszcza dla znacznie lepiej wyedukowanych w tym zakresie Europejczyków. Jakkolwiek już nas nie dziwi, od elit politycznych jedynego na świecie supermocarstwa mamy prawo oczekiwać nieco więcej.

Tymczasem Donald Trump – niemal pewny kandydat na prezydenta USA, nade wszystko jednak była głowa tego państwa – z typową dla siebie nonszalancją rzuca na wiecach wyborczych hasła urągające elementarnej wiedzy geograficznej. Twierdzi oto, że jako głównodowodzący „nie będzie bronił” Niemiec. Że wyśle wojska tylko do tych państw, „które płacą” (przeznaczają na obronność dwa i więcej procent PKB oraz dokonują zakupów amerykańskiej technologii wojskowej). W obecnym kontekście polityczno-militarnym znaczy to tyle, że „niepłacący Niemcy” będą musieli zmierzyć się z rosjanami sami, zaś „płacący Polacy” już ze wsparciem Amerykanów.

Tylko jak u licha mieliby rosjanie pomaszerować na Berlin, bez uprzedniego zaatakowania Rzeczpospolitej? W branży militarno-analitycznej dowcipkuje się, że polecieliby transferem przez Centralny Port Komunikacyjny…

A już bez żartów? Trudno mi wyobrazić sobie operację desantową – powietrzno-morską – i późniejsze utrzymanie korytarzy logistycznych, gdy celem byłoby zajęcie 80-milionowego kraju o powierzchni większej niż Polska. Kraju – niezależnie od tego, co mówi się o Bundeswehrze – posiadającego nie byle jakie wojsko. To byłby wysiłek wielokrotnie przewyższający realne możliwości rosyjskich sił zbrojnych, a przecież pod uwagę należałoby wziąć także reakcje innych sojuszników RFN. A choćby i Polski, nad którą miałyby latać samoloty rosjan. Robiłyby to bezkarnie? Ano właśnie…

—–

Przy odpowiednim poziomie zaangażowania polityków i publiczności, wiece wyborcze cechuje wysoka emocjonalność. Trump zaś potrafi „rozgrzać” publikę – ma dość charyzmy i oratorskich umiejętności. I nawet jeśli bredzi, często spotyka się z entuzjastycznymi reakcjami, które napędzają kolejne brednie. Kompetencje poznawcze i intelektualne elektoratu również mają tu znacznie. Nie czas jednak na socjo-psychologiczne analizy – dość stwierdzić, że hasła i deklaracje padające podczas wystąpień kampanijnych mogą oznaczać tyle, co nic; w żaden sposób nie przełożyć się na realne działania w przyszłości (bądź ich brak).

Ale republikański polityk nie jest dla nas „czystą kartą” – po poprzedniej prezydenturze wiemy mniej więcej, czego się po nim spodziewać. Znamy też poglądy wspierających go wpływowych osób. Na tej podstawie możemy domniemywać, że Ameryka nowego-starego prezydenta skierowałaby większą uwagę na Daleki Wschód, czyniąc to kosztem Europy.

A w takim kontekście pogróżki i połajanki Trumpa nabierają innego charakteru.

Ryzykownym byłoby sprowadzenie ich do wiecowego bełkotu, zasadnym przynajmniej dopuszczenie myśli, że mamy do czynienia z agendą. Zapowiedzią nowej amerykańskiej polityki, w której Waszyngton rzeczywiście nie będzie bronił Berlina. A więc nie tylko nie wyśle wojsk w razie potrzeby, ale też wycofa te, które w RFN stacjonują. Pomysł radykalnego ograniczenia amerykańskiego kontyngentu w Niemczech był już przez Trumpa podnoszony. Ba, pod koniec jego pierwszej kadencji został wprowadzony w życie, ale obstrukcja Pentagonu znacząco spowolniła proces redukcji personelu, cofnięty następnie przez Joe Bidena.

A już wtedy – gdy chodziło „tylko” o ograniczenie amerykańskiej obecności za Odrą – mieliśmy do czynienia z niebezpiecznym dla Polski precedensem.

Jakim? O tym w dalszej części tekstu, do lektury którego zapraszam Was na portal Interia.pl – wystarczy kliknąć w ten link.

Nz. Fragment bazy Ramstein, największej instalacji NATO w Europie/fot. US Army, domena publiczna

A jeśli jesteście zainteresowani kupnem „Alfabetu…” w specjalnej edycji z autografem – wystarczy kliknąć w ten link.

Schrony

Według danych z 2017 r., w Polsce znajdowało się niespełna 40 tys. budowli ochronnych – od schronów z prawdziwego zdarzenia, po tzw. miejsca ukrycia jak podziemne garaże czy piwnice. Zmieściłoby się w nich 3% populacji kraju (dla porównania, w państwach skandynawskich, stawianych jako wzorzec w zakresie działań ochronnych ludności, te wskaźniki wahały się wówczas od 70 do 85%). Minęło pięć lat i jak wynika z najnowszych danych MSWiA, budowli ochronnych nam przybyło o ponad 50%. „62 tys.” może i brzmi nieźle, ale czy rzeczywiście mieliśmy do czynienia ze znaczącym skokiem, skoro w potocznym przeświadczeniu w sprawie schronów nic się w Polsce nie robi od ponad 30 lat? No i przede wszystkim – co tak naprawdę kryje się za tą liczbą?

Dywidenda pokoju

Nie jest prawdą, że w PRL-u budowano obiektów ochronnych na potęgę. Dobrym przykładem niech będzie Nowa Huta, wokół której narosło wiele „podziemnych” mitów. Najpopularniejszy mówi o tak gęstej sieci schronów i połączeń między nimi, że możliwa była wędrówka z jednego osiedla na drugie bez konieczności wychodzenia na powierzchnię. W rzeczywistości wzniesiono ok. 250 obiektów ochronnych, z których tylko kilkanaście zasługuje na miano schronu. Inwestycje realizowano w latach 50., w atmosferze zimnowojennej konfrontacji. I choć konflikt Wschód-Zachód trwał dalej, domów wznoszonych w Nowej Hucie po 1959 r. nie wyposażano już w pomieszczenia ochronne. Zaś stan tych, które powstały, już w latach 70. pozostawiał wiele do życzenia. Obiekty się degradowały, zwłaszcza te niedokończone, w których brakowało instalacji elektrycznych i wentylacyjnych. Walka z wilgocią i zagrzybieniem w części schronów, podjęta na przełomie lat 70. i 80., to ostatni akt dbałości o infrastrukturę. Potem było już tylko gorzej – z jednej strony destrukcja, z drugiej, wtórne zagospodarowywanie przestrzeni, a choćby i na graciarnie czy wózkarnie, sprawiły, że obecnie zdecydowana większość nowohuckich schronów nie byłaby w stanie pełnić funkcji ochronnych. I tak było i jest w całej Polsce.

– Z tych ponad 60 tys., może tysiąc nadaje się do użytku – twierdzi Aleksander Fiedorek, specjalista od budowli ochronnych. – Schrony to temat w stanie agonalnym, bardziej zaniedbany niż „utopiona” marynarka wojenna – Fiedorek sięga po bardziej obrazowe skojarzenia. Jego diagnoza nie dotyczy tylko stanu technicznego obiektów, ale również świadomości zagrożeń i potrzeb. – Po 1989 r. żyliśmy z dywidendy pokoju, przekonani, że nic nam w środku Europy nie grozi. Tylko dwa ośrodki akademickie – WAT i Politechnika we Wrocławiu – zajmowały się problematyką obiektów ochronnych. Absolwenci studiów inżynierskich w tym zakresie to dziś nieliczne grono. A mówimy o kraju, który od dwóch dekad funkcjonuje w realiach budowlanego boomu.

Deszcz szklanych odłamków

– Skoro jest tak źle, to dlaczego jest tak dobrze? – pytam rozmówcę, cytując dane warszawskiego ratusza, wedle których stolica dałaby schronienie ponad trzem milionom osób. Jest bowiem w Warszawie 2,1 tys. obiektów ochronnych o łącznej powierzchni 7 mln m kw., takich jak metro, parkingi podziemne i garaże bloków.

Ale jest też sporo „ale”. Stacje metra wykorzystuje się jako schrony od dawna i regularnie – dość przywołać Londyn z czasów niemieckich nalotów czy całkiem nam współczesne obrazki z Kijowa atakowanego rosyjskimi rakietami. Tyle że w Warszawie zbudowane tzw. metro płytkie, przebiegające kilka-kilkanaście metrów pod ziemią. Najgłębiej położona stacja – Nowy Świat-Uniwersytet – znajduje się 23 m pod powierzchnią. Kijowskie osadzone są 2,5-raza głębiej, a stacja Arsenalna, ulokowana 105 m pod ziemią, jest najgłębiej położonym tego typu obiektem na świecie.

Wspomniane koleje mają także zabezpieczenia w postaci stalowych grodzi – na co dzień schowanych, w razie potrzeby pozwalających na odcięcie stacji. W warszawskim metrze taka możliwość istnieje jedynie na odcinku Kabaty-Wierzbno (to najstarszy fragment linii M1).

– Tylko co z tego, skoro nasze jedyne metro nie posiada zasilania awaryjnego z własnym źródłem energii? – pyta retorycznie Fiedorek. – Jak użyć niezbędnej wentylacji mechanicznej, gdy zabraknie prądu? Takie schronienie może stać się wówczas masowym grobem – ostrzega. – Idźmy dalej i przyjrzyjmy się wejściom do większości nowych stacji. Są ze szkła, podobnie jak ich okolice. Boimy się ostatnio atomowych wybuchów, weźmy więc „na warsztat” eksplozję ładunku o mocy porównywalnej do bomby z Hiroszimy. Promień całkowitego zniszczenia oszklenia to ok. 6 km, połowicznego 11 km. Sam deszcz szklanych odłamków zabije i pokaleczy masę ludzi.

Wcale nie trzeba wojny

Fiedorek skupia się na metrze i Warszawie, bo podejście stołecznych urzędników dobrze ilustruje pozorny charakter rzekomej ochrony.

– Za spełniające kryteria uznano budynki wykonane zgodnie z normą przeciwpożarową 240 – mówi, wyjaśniając, że chodzi o ognioodporność na poziomie czterech godzin. – To przyzwoity parametr, tylko co z wyjściami zapasowymi? Ogień to nie jedyne zagrożenie, konstrukcje ochronne muszą też spełniać warunek przenoszenia obciążeń nadzwyczajnych. Siedzimy w piwnicy, w budynek trafia rakieta, ściany się składają i jeśli obiekt nie został zaprojektowany do przenoszenia dodatkowych obciążeń, przysypuje nas na amen. A przecież wcale nie trzeba wojny – rakiety, drona, bomby. Do uszkodzenia budynku wystarczy nadzwyczajne zjawisko pogodowe, a tych ostatnio jest coraz więcej…

Trudno się z tym nie zgodzić, tak jak trudno pogodzić się z faktem wieloletnich zaniedbań. Schrony popadały w ruinę bądź zmieniano ich przeznaczenie nie tylko z powodu przekonania o bezpiecznej przyszłości.

– Prawo budowlane nie określa, co to jest schron, jak ma wyglądać, jak być zaopatrzony – skarżył się podczas czerwcowej sejmowej podkomisji dotyczącej zarządzania kryzysowego komendant główny Państwowej Straży Pożarnej gen. Andrzej Bartkowiak. Przepisów – zgubionych podczas kolejnych nowelizacji – brakuje od 2004 r., ale dotąd nikt się tym specjalnie nie przejmował. I problem schronów „znikł” – instytucje odpowiedzialne za kontrole (straż, nadzór budowlany), nie miały czego kontrolować, te od utrzymania obiektów w odpowiednim stanie (samorządy) straciły motywacje do łożenia na niepotrzebną infrastrukturę.

– Samorządy zapomniały o wytycznych szefa Obrony Cywilnej – gorzko zauważa Fiedorek. – Zgodnie z nimi, w planach zagospodarowania przestrzennego należało uwzględnić obiekty ochronne dla 25% populacji. Ale nikt tego nie robił…

Co więcej, państwo zabiło też prywatną przedsiębiorczość w tym zakresie. W 2009 r. MSWiA objęła koncesjami urządzenia filtracyjne. Aby je kupić i zamontować we własnym schronie, należało mieć pozwolenia jak w przypadku obrotu najcięższymi rodzajami broni. Efektywność finansowa takich przedsięwzięć nie odstraszała tylko tych najbogatszych.

Armia sprawy nie pokpiła

Nie pomagało przekonanie o kosztochłonności konstrukcyjnych rozwiązań ochronnych, stosowanych przy okazji normalnych inwestycji mieszkaniowych.

– Szkodliwy mit – reasumuje Fiedorek. – Ściana o przyzwoitej odporności na nadciśnienie winna mieć 30-40 cm grubości i być wykonaną z żelbetu – a takie zwykle się stawia w podziemnych garażach budynków mieszkalnych. Wystarczy dołożyć trochę więcej zbrojenia i dobudować wyjście ewakuacyjne w postaci wzmocnionego szybu. Koszty wzrosną o pięć procent, a przy domach wielopiętrowych o jeden procent.

W inwestycjach idących w dziesiątki milionów nie są to małe pieniądze, ale w ostatecznej kalkulacji – gdy na szali stawiamy ludzkie zdrowie i życie – symboliczne.

I na koniec dobra wiadomość – jest w Polsce instytucja, która kwestii budowli specjalnych nie pokpiła.

– Wojsko generalnie dbało o obiekty tego typu. Modernizowało, budowało nowe. Jeśli idzie o dowództwa czy szerzej, o system kierowania państwem, na czas wojny przewidziany do funkcjonowania pod ziemią, nie ma powodów do większych zmartwień czy wstydu – zapewnia Fiedorek. – Życzyłbym sobie, aby z podobną konsekwencją jak mundurowi, działali też politycy, zwłaszcza w obszarze prawodawstwa. Kwestia schronów nie powinna być przedmiotem sporów politycznych. Na początek znieśmy koncesję na urządzenia filtracyjne – radzi specjalista, jeden z autorów przygotowywanych zmian w prawie. Projekt Społecznego Zespołu ds. Budowli Ochronnych, poświęcony korekcie regulacji, niebawem ma ujrzeć światło dzienne. – Dużo sobie po nim obiecujemy – przyznaje mój rozmówca.

—–

Nz. Piwnica pod jedną z donieckich szkół, podczas najcięższych zmagań o pobliskie lotnisko wykorzystywana jako schron. Zdjęcie z wiosny 2015 roku/fot. własna

A jeśli chcesz mnie wesprzeć w dalszym pisaniu, także książki:

Przeklęta

Tytułem uzupełnienia poprzedniego postu – na obszarze charkowszczyzny znalazły się nie tylko II rzutowe i tyłowe jednostki sił rosyjskich. Była tam również 1. Gwardyjska Armia Pancerna, elita wojsk lądowych rosji. To ona, jej wozy, błyszczały na paradach w Moskwie. W czasach sowieckich armia stacjonowała w NRD, w przypadku wojny z NATO miała zadecydować o sukcesie uderzenia w głąb Zachodu. W lutym br. jej dywizje pojawiły się w Ukrainie – i dostały łomot podczas prób zajęcia Charkowa, a potem wejścia na tyły wojsk ukraińskich w Donbasie.

Wczesnym latem 1. GAPanc. została w większości wycofana z linii frontu – by odbudować potencjał bojowy – wciąż jednak przebywała w Ukrainie. Kilka dni temu – gdy zaczęła się ukraińska kontrofensywa – jej oddziały miały wszystkie atrybuty, by zatrzymać atakujących. Nie doszło jednak do żadnego poważnego uderzenia, a gwardyjskie sołdaty masowo dały nogę do rosji. Porzucając po drodze ciężki sprzęt w ilościach, które nie mieszczą się we łbie.

Dziś oficjalnie poinformowano, że 1. GAPanc. została przeniesiona do rosji. Orkowi analitycy pocieszają się racjonalizacją, w myśl której dowództwo armii ubiegło Ukraińców i zręcznym manewrem wycofało wojsko z ewentualnego okrążenia. Przy okazji, rozbawiła mnie inna racjonalizacja – otóż rosjanie mają na froncie 150 tys. ludzi, Ukraińcy zaś 700 tys. Ci pierwsi zatem nie są w stanie obsadzić linii obronnych wszędzie w wystarczającym zakresie. Mógłbym nawet przystać na taką interpretację ukraińskiego zwycięstwa, konkludując stwierdzeniem, że tylko idiota posyła na wojnę za małą armię. Ale takie przedstawienie sprawy mija się z rzeczywistością. Siły zbrojne Ukrainy istotnie liczą te 700 tys. osób. Lecz na froncie Ukraińców jest niewiele więcej niż rosjan. Podawanie stanu osobowego całej armii to nadużycie. Idąc tym tropem, należy wskazać, że rosja ma pod bronią 800 tys. wojskowych (pół roku temu miała prawie 900 tys….), a z innymi służbami mundurowymi grubo ponad milion.

Poza tym, czy to nie przewaga techniczna i technologiczna miały być podstawowym rosyjskim atutem?

Wróćmy jednak do ukochanej formacji rosyjskich militarystów. Niniejszym bowiem można ogłosić, że 1. GAPanc. przestała istnieć jako zorganizowany związek operacyjny. Nie ma sprzętu, ludzie się rozpierzchli. Kiedyś – gdy takiej dezintegracji towarzyszyło powszechne tchórzostwo i niekompetencja (czyli jak w ostatnich dniach) – jednostki skreślało się ze stanów. Rugowano z dokumentów i pamięci instytucjonalnej sił zbrojnych. Numer takiej formacji stawał się „przeklęty”. Co zrobią raszyści?

—–

A jeśli chcesz mnie wesprzeć w dalszym pisaniu, także książki: